Personal Finance: भारतातील प्रत्येकासाठी पेन्शन योजना, पाहा किती पैसे मिळणार?

Personal Finance या सीरीजमध्ये, आम्ही तुम्हाला युनिव्हर्सल पेन्शन योजनेची माहिती देत आहोत. एनपीएस, अटल पेन्शन योजना, प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना (PM-SYM) आणि प्रधानमंत्री किसान मानधन योजना यासारख्या सुरू असलेल्या योजनांचे काय होईल? या योजना अस्तित्वात असूनही, सरकारला सार्वत्रिक पेन्शन योजना सुरू करण्याची आवश्यकता का भासली?

हे ही वाचा>> Shahrukh Khan अंडररेटेड अभिनेता, मी त्याला खुन्याच्या रोलमध्ये...काय म्हणाले महेश मांजरेकर?

'द इकॉनॉमिक्स टाईम्स' मध्ये प्रकाशित झालेल्या बातमीनुसार, सरकार युनिव्हर्सल पेन्शन योजना सुरू करण्याची तयारी करत आहे. सरकार सध्या यासाठी प्रस्ताव कागदपत्रे तयार करत आहे. ही योजना कशी असेल हे मसुदा तयार झाल्यानंतर आणि अंतिम झाल्यानंतरच कळेल. सध्या, आम्ही येथे त्याच्या उद्दिष्टांबद्दल माहिती देत आहोत. सध्याच्या पेन्शन योजनांपेक्षा ते कसे वेगळे असेल हे देखील आम्ही तुम्हाला सांगू.

युनिव्हर्सल पेन्शन योजना का?

कारण केंद्र सरकारने राष्ट्रीय पेन्शन योजना सर्वसामान्यांसाठी खुली केली आहे. यापूर्वी फक्त सरकारी कर्मचाऱ्यांनाच पेन्शनचा लाभ मिळत होता. तथापि, एनपीएसची गुंतागुंत पाहता, गिग कामगार आणि असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्यांसह पगार नसलेल्या व्यक्तींनी त्यात रस दाखवला नाही. अटल पेन्शन योजनेत जास्तीत जास्त पेन्शन रक्कम 5000 रुपये आहे जी खूपच कमी आहे, म्हणून सरकार युनिव्हर्सल पेन्शन योजना सुरू करण्याची तयारी करत आहे.

हे ही वाचा>> वैवाहिक जीवनात मिळेल प्रचंड आनंद, करा भगवान शिवाची 'ही' पूजा

सध्या देशाला अशा पेन्शन योजनेची गरज आहे ज्यामध्ये प्रत्येक क्षेत्रातील लोक सहभागी होऊ शकतील आणि त्यांचे वृद्धापकाळ सुरक्षित करू शकतील. असे दिसून येते की, लोकसंख्येचा एक मोठा भाग असंघटित क्षेत्रात काम करतो आणि त्यांचे पैसे खर्च करतो. तो भविष्याचा विचार करत नाही. मग त्यांचे म्हातारपण वेदनादायक असते. अशा परिस्थितीत सरकार युनिव्हर्सल पेन्शन योजना आणत आहे. सरकार आधीच सुरू असलेल्या काही योजना या योजनेत विलीन करण्याची शक्यता आहे. तसेच, सरकार ही योजना NPS आणि APY दरम्यान ठेवू इच्छिते ज्यामध्ये सहभाग घेणे सोपे होईल आणि अटल पेन्शन योजनेपेक्षा जास्त पेन्शन मिळू शकेल.

या योजना सध्या आहेत सुरू  

• सध्या, एनपीएस (नॅशनल पेन्शन स्कीम) सर्वांसाठी चालू आहे.
• त्यात बाजार आधारित परतावा आहे.
• यामध्ये मूळ पगाराच्या 10 टक्के आणि महागाई भत्ता जोडला जातो. सरकार 14 टक्के देते.
• सामान्य लोकांसाठी ही प्रक्रिया गुंतागुंतीची वाटते, त्यामुळे त्यात फारसा सहभाग नाही.

अटल पेन्शन योजना (APY)

• सर्व वर्ग याचा फायदा घेऊ शकतात.
• यामध्ये 18 ते 40 वयोगटातील लोक दरमहा 210 रुपये ते 1454 रुपये जमा करू शकतात.
• यामध्ये, तुम्हाला वयाच्या 60 व्या वर्षापासून जास्तीत जास्त 5000 रुपये आणि किमान 1000 रुपये मासिक पेन्शन मिळू शकते.

पंतप्रधान श्रम योगी मानधन योजना

• प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना (PM-SYM)ही एक सरकारी पेन्शन योजना आहे.
• जे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी सुरू करण्यात आले होते.
• असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना वयाच्या 60 व्या वर्षानंतर दरमहा 3000 रुपये पेन्शन मिळते.
• यामध्ये, मासिक हप्ता 55 रुपयांपासून 2000 रुपयांपर्यंत असतो.
• 18 ते 40 वर्षे वयोगटातील लोक याचा लाभ घेऊ शकतात.
• योजनेचा लाभ घेणारी व्यक्ती आयकरदाता नसावी अशी अट आहे.
• EPF, ESIC किंवा NPS चे सदस्य पात्र नसतील.

पंतप्रधान किसान मानधन योजना

• ही एक पेन्शन योजना आहे, जी लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी सुरू करण्यात आली आहे.
• 60 वर्षांनंतर शेतकऱ्यांना दरमहा 3000 रुपये पेन्शन दिले जाते.
• 18 ते 40 वयोगटातील शेतकरी अर्ज करू शकतात.
• 2 हेक्टर (5 एकर) पर्यंत जमीन असलेले लहान आणि सीमांत शेतकरी यासाठी पात्र असतील.
• ईपीएफ, एनपीएस किंवा ईएसआयसीचे सदस्य पात्र राहणार नाहीत.
• आयकरदाते यासाठी पात्र राहणार नाहीत.
• यामध्ये शेतकऱ्यांना दरमहा 55 ते 200 रुपये जमा करावे लागतील.
• वयाच्या 18 व्या वर्षी योजनेत सामील झाल्यावर, दरमहा 40 रुपये आणि 55 व्या वर्षी दरमहा 200 रुपये जमा करावे लागतील.
• यामध्ये सरकारही शेतकऱ्याइतकेच योगदान देते.
• शेतकऱ्याच्या मृत्यूनंतर, पती/पत्नीला पेन्शनच्या 50 टक्के रक्कम मिळत राहील.

सार्वत्रिक आणि एकीकृत यात गोंधळ आहे का?

सध्या, भारत सरकारने युनिफाइड पेन्शन स्कीम (Unified Pension Scheme - UPS)अधिसूचित केली आहे, जी 1 एप्रिल 2025 पासून लागू होईल. ही योजना जुनी पेन्शन योजना (OPS) आणि राष्ट्रीय पेन्शन प्रणाली (NPS) यांच्यात संतुलन साधते. यूपीएस अंतर्गत, केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीपूर्वीच्या शेवटच्या 12 महिन्यांच्या सरासरी मूळ वेतनाच्या 50% रक्कम पेन्शन म्हणून दिली जाईल, जर त्यांनी 25 वर्षे सेवा पूर्ण केली असेल.

ही योजना त्या केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांना लागू असेल जे सध्या एनपीएस अंतर्गत येतात आणि यूपीएस पर्याय निवडतात. अधिसूचनेनुसार, विद्यमान आणि भविष्यातील कर्मचाऱ्यांना एनपीएस अंतर्गत यूपीएस निवडण्याचा किंवा यूपीएस पर्यायाशिवाय एनपीएस सुरू ठेवण्याचा पर्याय असेल.