देशभरात तुफान चर्चा सुरू असलेलं 'सौगात-ए-मोदी' हे आहे तरी काय?

"सौगात"ची व्याख्या आणि स्वरूप

'सौगात-ए-मोदी' हा शब्दप्रयोग प्रामुख्याने पंतप्रधान मोदी आणि भारतीय जनता पक्ष (BJP) यांनी विविध विकास प्रकल्पांच्या उद्घाटनासाठी आणि लोककल्याणकारी योजनांच्या घोषणेसाठी वापरला आहे. मागील काही महिन्यांतच दिल्ली-मेरठ रॅपिड रेल्वे, राजस्थानमधील PKC-ERCP प्रकल्प, आसाममधील युरिया संकुल आणि "अमृत भारत स्टेशन योजना" यांसारख्या अनेक मोठ्या प्रकल्पांना "सौगात" म्हणून सादर करण्यात आले आहे. याशिवाय, गरीब आणि अल्पसंख्याकांसाठी ईद किट्ससारखे उपक्रमही या संकल्पनेचा भाग बनले आहेत.

हे ही वाचा>> 'छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या किल्ल्यांचे सरंक्षणाचे अधिकार आम्हाला हवे', कोणी केली अशी मागणी?

सत्ताधारी भाजपाच्या मते, या सौगाती म्हणजे देशाच्या प्रगतीसाठी आणि जनतेच्या कल्याणासाठी सरकारची बांधिलकी दर्शवणारे ठोस पाऊल आहे. पंतप्रधान मोदी स्वतः अनेकदा म्हणतात, "ही सौगात देशाच्या भविष्यासाठी आहे, व्यक्ती किंवा पक्षासाठी नाही." परंतु, विरोधक या सौगातींना "निवडणूक जुमला" आणि "जनतेची दिशाभूल" म्हणून टीका करत आहेत.

राजकीय रणनीतीचा भाग?

राजकीय विश्लेषकांच्या मते, 'सौगात-ए-मोदी' ही संकल्पना केवळ विकासापुरती मर्यादित नसून, त्यामागे एक सूक्ष्म राजकीय रणनीती आहे. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीनंतर आणि आगामी राज्य निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर, भाजपाला आपली लोकप्रियता आणि जनसंपर्क कायम ठेवायचा आहे. उदाहरणार्थ, नुकत्याच जाहीर झालेल्या "सौगात-ए-मोदी" उपक्रमात 32 लाख मुस्लिम कुटुंबांना ईद किट्स वाटण्याची योजना आहे. हा उपक्रम पक्ष निधीतून राबवला जात असला तरी, यामागे अल्पसंख्याक मतांचे ध्रुवीकरण आणि विरोधकांचा "भाजपा अल्पसंख्याकविरोधी" हा narrative कमकुवत करण्याचा हेतू असल्याचे मानले जाते.

हे ही वाचा>> एका बॉटलवर दुसरी फ्री! भन्नाट ऑफर पाहून दारूच्या दुकानांबाहेर तुफान गर्दी, व्हायरल व्हिडीओमागचं सत्य काय?

काँग्रेसचे नेते राहुल गांधी यांनी या संदर्भात टीका करताना म्हटले, "'सौगात-ए-मोदी' म्हणजे निवडणुकीपूर्वीचे लॉलीपॉप आहेत. ज्या प्रकल्पांचे उद्घाटन होत आहे, ते अनेक वर्षांपासून प्रलंबित होते. आता त्यांना सौगात म्हणून सादर करून जनतेची मते मिळवण्याचा प्रयत्न होत आहे." तसेच, तृणमूल काँग्रेसच्या नेत्या ममता बॅनर्जी यांनीही हा "प्रचाराचा स्टंट" असल्याचा आरोप केला आहे.

'सौगात-ए-मोदी'वर विरोधकांची तुफान टीका

"सौगात-ए-मोदी" च्या समर्थकांचे म्हणणे आहे की, या योजनांमुळे देशात खऱ्या अर्थाने बदल घडत आहे. दिल्ली-मेरठ रॅपिड रेल्वेसारख्या प्रकल्पांनी शहरी गतिशीलता सुधारली आहे, तर ग्रामीण भागातील रस्ते आणि सिंचन प्रकल्पांनी शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावले आहे. भाजपा नेते आणि केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी एका सभेत म्हटले, "आम्ही सौगाती देतो, तर विरोधक फक्त आश्वासने देतात. जनतेला फरक कळतो."

मात्र, विरोधकांचा आक्षेप आहे की, या सौगातींची घोषणा आणि उद्घाटने निवडणूक काळातच का होतात? उदाहरणार्थ, डिसेंबर 2024 मध्ये राजस्थानला 46,400 कोटींच्या प्रकल्पांची "सौगात" देण्यात आली, जेव्हा राज्यात विधानसभा निवडणुकीची तयारी जोरात सुरू होती. यावरून या सौगातींचा निवडणूक प्रचाराशी थेट संबंध असल्याचा दावा केला जातो.

सामान्य जनतेमध्ये 'सौगात-ए-मोदी' बद्दल संमिश्र भावना दिसून येते. काहींना या योजनांमुळे प्रत्यक्ष फायदा झाल्याचे जाणवते, तर काहींना हा प्रचाराचा भाग वाटतो. दिल्लीतील एका रिक्षाचालकाने सांगितले, "रॅपिड रेल्वेमुळे माझ्या गावाला जाणे सोपे झाले, पण हे सगळे निवडणुकीसाठीच आहे का, हे कळत नाही." दुसरीकडे, राजस्थानमधील एका शेतकऱ्याने म्हटले, "सिंचन प्रकल्पामुळे आमच्या शेतीला फायदा झाला, पण हे आधी का झाले नाही?"

'सौगात-ए-मोदी' ही संकल्पना विकास आणि राजकारण यांच्या संगमावर उभी आहे. एकीकडे ती देशाच्या प्रगतीसाठी सरकारच्या प्रयत्नांचे प्रतिबिंब आहे, तर दुसरीकडे निवडणूक रणनीतीचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणूनही पाहिली जाते. या सौगातींचा खरा प्रभाव काय असेल, हे येणारा काळ आणि जनतेचा कौलच ठरवेल. पण एक गोष्ट निश्चित आहे - 'सौगात-ए-मोदी' हे नाव भारतीय राजकारणात आणि जनतेच्या मनात दीर्घकाळ चर्चेत राहणार आहे.