मकर संक्रांतीला तिळकुट बनवण्याची खास परंपरा; 150 वर्षांपूर्वीचा इतिहास आहे तरी काय?

उत्तर प्रदेश, बिहारपासून ते हरियाणा, राजस्थानपर्यंतच्या काही भागात मकर संक्रांतीनिमित्त तिळकुट बनवण्याची परंपरा आहे. तसंच, असं मानले जातं की, सर्वात अस्सल तिळकुट गया, बिहार येथे बनवलं जातं. तिळकुट चाखण्यासाठी देश-विदेशातून लोक गया येथे येतात. आज तिळकुट बनण्यामागील उद्देश आणि त्याचा इतिहास याबद्दल जाणून घेऊयात.

वाचा : Milind Deora : “जर मोदी म्हणाले की, काँग्रेस चांगला पक्ष तर…”, देवरांचा ठाकरे-काँग्रेसवर वार

तिळकुट बनवण्याची 150 वर्षांपासूनची परंपरा

तिळकुट बनवण्यासाठी तीळ भाजून नंतर कुटले जातात. तिळकुट हे नाव बहुतेक तीळ बारीक करून बनवण्याच्या प्रक्रियेमुळे पडले आहे. तिळकुट बनवण्याची परंपरा मुख्यतः बिहार आणि झारखंड राज्यांमध्ये प्रचलित आहे. तसंच, इतर राज्यांमध्ये तिळापासून स्नॅक्स बनवले जातात जे तिळकुटम, गज्जक किंवा तिलपट्टी म्हणून ओळखले जातात. वर्षभरात कोणत्याही वेळी त्याचा आस्वाद घेता येत असला तरी त्याचा प्रामुख्याने मकर संक्रांतीच्या सणाशी संबंध आहे.

मकर संक्रांतीच्या दिवशी घरी तिळकुट बनवले जाते आणि नंतर ते नातेवाईक आणि शेजाऱ्यांच्या घरी पाठवले जाते. तिळकुटची मुळे विशेषत: गया जिल्ह्याशी संबंधित आहेत. सुमारे 150 वर्षांच्या इतिहासासह, तिळकुटचा उगम रामना येथील टेकरी इस्टेटमधून झाला, जे अजूनही अस्सल तिळकुटसाठी प्रमुख स्थान आहे. असे म्हणतात की, टेकरीच्या राजाला तिळकुट आवडत असे आणि त्याने त्याच्या उत्पादनास सक्रियपणे प्रोत्साहन दिले. या गोड पदार्थाच्या उत्पादनासाठी मोठ्या प्रमाणात गूळ आवश्यक असल्याने त्यांनी परिसरात ऊस लागवडीसही प्रोत्साहन दिले.

वाचा : Ram Mandir : ‘मी इथे शहीद झालो तर राम मंदिराचा…’, अडवाणींचा ‘तो’ किस्सा काय?

शेतीसंबंधित असलेल्या मकर संक्रांत या सणानिमित्त तिळकुट हा एक महत्त्वाचा पदार्थ आहे. धार्मिक मान्यतांनुसार, तिळकुटाचा मुख्य घटक, तीळ, अत्यंत पवित्र आहे आणि भगवान यम (मृत्यूचा देव) यांचा आशीर्वाद आहे. म्हणून ते अमरत्वाचे बीज आणि समृद्ध भविष्याचे प्रतीक मानले जाते.

तिळकुट आरोग्यासाठीही पौष्टिक!

2023 मध्ये गयाच्या तिळकुटला GI टॅग मिळण्यासाठी अर्जही दाखल करण्यात आला आहे, ज्यामध्ये या पदार्थाचे सांस्कृतिक महत्त्व आणि लोकप्रियता यावर जोर देण्यात आला आहे. या ऐतिहासिक पदार्थाला लवकरच त्याची योग्य ओळख मिळेल अशी आशा आहे. गया सारखे तिळकुट तुम्हाला दुसरीकडे कुठेच सापडणार नाही असे म्हणतात. इथे तिळकुट बनवण्याची तीच पद्धत वर्षानुवर्षे असल्याने याची चव टिकून आहे.

वाचा : Shruti Marathe : ‘तुमच्याबरोबर झोपले तर…’, मराठी अभिनेत्रीने सांगितला भयंकर किस्सा

तिळकुटाचे प्रकार किती?

पांढरे तिळकुट, साखरेचे तिळकूट आणि गुळाचे तिळकूट असे तीन प्रकारचे तिळकुट येथे बनवले जातात. पांढरे तिळकुट हे शुद्ध साखरेने बनवले जाते. त्याच बरोबर साखरेचे तिळकूट हे प्रक्रिया न केलेल्या साखरेने बनवले जाते आणि तिळकुट बनवण्यासाठी गुळाचा वापरही केला जातो त्यामुळे त्याचा रंग गडद असतो. पण तीळ आरोग्यासाठी चांगले असतात कारण तिळात अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म असतात. आणि जर ते योग्य प्रमाणात खाल्ले तर तिळकुट तुमच्या आरोग्यासाठी चांगले आहे.