अमिताभ बच्चन यांचा आज 80 वा वाढदिवस; आयुष्यातील 8 टर्निंग पॉईंट ज्यांनी त्यांना ‘महानायक’ बनवलं

अमिताभ बच्चन यांच्या कारकिर्दीच्या आलेखातील सर्वात निर्णायक क्षण कोणते आहेत यावर दीर्घ चर्चा होऊ शकते. तरीही, त्यांच्या कारकिर्दीत असे 8 क्षण आहेत ज्यांमुळे प्रेक्षक त्यांना ओळखतात. पाहूया अमिताभ बच्चन यांच्या ऑनस्क्रीन प्रवासातील टर्निंग पॉईंट्स ज्याने त्यांना सुपरहिरो बनवले.

1. आनंद

नोव्हेंबर 1969 मध्ये ख्वाजा अहमद अब्बास यांच्या ‘सात हिंदुस्तानी’ या चित्रपटातून लोकांनी अमिताभ बच्चन यांना पहिल्यांदा पडद्यावर पाहिले. पण एका अभिनेत्याचा ‘ब्रेकआउट’ क्षण म्हणजेच पडद्यावर उमललेला क्षण अजून यायचा होता.आणि ते अमिताभला हृषिकेश मुखर्जीच्या ‘आनंद’मध्ये डॉ. भास्कर मुखर्जीच्या व्यक्तिरेखेत मिळाले. त्या काळातील सुपरस्टार राजेश खन्ना या चित्रपटात मुख्य अभिनेते होते आणि त्यांच्या सुपरहिट लाटेतील आनंद हा चित्रपट होता. पण अमिताभ या नवख्या मुलाचे काम पाहून पब्लिक खूप प्रभावित झाली. एक प्रसिद्ध किस्सा आहे की, रिलीजच्या दिवशी अमिताभ कारमध्ये पेट्रोल भरण्यासाठी पंपावर पोहोचले तेव्हा त्यांना कोणीही ओळखले नाही. पण चित्रपट आल्यानंतर काही दिवसांनी ते पुन्हा तिथे पोहचले तेव्हा लोक त्यांना ओळखू लागले.

2. जंजीर

सलीम जावेद लिखित आणि प्रकाश मेहरा दिग्दर्शित या चित्रपटापूर्वी अमिताभ अनेकवेळा पडद्यावर दिसले. 1973 मध्ये ‘जंजीर’ चित्रपटात आश्चर्यकारक गोष्ट घडली होती. जनतेला एक ‘अँग्री यंगमॅन’ हिरो मिळाला. ही अशी घटना होती की पडद्यावर राहून नंतरचे कलाकारच स्टार झाले. या घटनेचे शिखर ‘भिंत’मध्ये पाहायला मिळाले. मात्र, या अंतरावर त्यांनी ‘बेनम’ आणि ‘मजबूर’ सारखे चित्रपटही केले, जे तुलनेने थोडे कमी लोकप्रिय झाले.

3. शोले

भारतीय चित्रपटसृष्टीतील सर्वात आयकॉनिक चित्रपटांपैकी एक ‘शोले’ 1975 मध्ये प्रदर्शित झाला होता. त्यातही त्या काळातील एक मोठा स्टार अमिताभसोबत धर्मेंद्र होता. पण अमिताभची ‘मुद्दे की बात करो’ स्टाईल आणि ‘शोले’मधील कॉमिक टायमिंगने त्यांना पडद्यावर धुमाकूळ घातला. आणि मग ‘कभी कभी’ ‘अमर अकबर अँथनी’ ‘परवरिश’ ‘काला पत्थर’ ‘नसीब’ ‘अनक्लेम्ड’ वगैरे वगैरे चित्रपटांमधून त्यांच्या चित्रपट प्रवासाची गाडी पुढचे दशक भरत राहिली.

4. कुली

मनमोहन देसाई यांचा 1983 मध्ये प्रदर्शित झालेला बच्चन यांचा हा चित्रपट फिनोमेनामधील अत्यंत महत्त्वाचा चित्रपट आहे. सेटवर अमिताभच्या भीषण अपघाताची कहाणी तुम्हाला माहित असेलच. जुलै 1982 मध्ये, त्याच्या दुखापतीने त्यांना गंभीर अवस्थेत रुग्णालयात नेले आणि ते काही काळ कोमात होते. त्याला 200 लोकांनी 60 बाटल्या रक्त दिल्याचे सांगण्यात येत आहे. पण त्याआधीच ते लोकांसाठी सुपरस्टार बनले होते आणि लोकांमध्ये त्यांच्याबद्दल वेगळीच क्रेझ होती.

अमिताभ यांना भारतीय जनतेने चांगला प्रतिसाद दिला आणि जानेवारी 1983 मध्ये ते शूटिंगला परतले. लोकांच्या भावनांची स्थिती अशी होती की चित्रपटाचा शेवटच बदलला. पहिल्या कथेत अमिताभच्या पात्राला मरावं लागलं होतं. मनमोहन देसाईंनी शेवट बदलला आणि अवघ्या जगाचा भार खांद्यावर घेणाऱ्या ‘कुली’ला जनतेने पुढे नेले. यावेळी अमिताभच्या कारकिर्दीची गाडी पूर्वीपेक्षा अधिक वेगाने बाहेर पडली आणि ‘शराबी’ ‘मर्द’ ‘शहेनशाह’ हे सिनेमे चालले. पण ओव्हरस्पीड धावण्याचे त्याचे तोटे आहेत, जे अमिताभ बच्चन यांच्याही वाट्याला आले.

5. कोण बनेगा करोडपती

90 च्या दशकात अमिताभचे फ्लॉप चित्रपट किती यावर चित्रपट अभ्यासकांमध्ये मतभेद आहेत. एकीकडे त्यांनी ‘तुफान’, ‘अजूबा’, ‘इंद्रजीत’ सारखे फ्लॉप चित्रपट दिले होते. दुसरीकडे ‘शोले’ शान आणि ‘शक्ती’चे दिग्दर्शक रमेश सिप्पी यांच्यासोबतही काम केले नाही. चित्रपट निर्मात्यांमध्ये असा विश्वास आहे की या काळात सलमान, शाहरुख, आमिर या खान त्रिकुटाने पडद्यावर जोरदार हवा करण्यास सुरुवात केली होती. अजय देवगण, अक्षय कुमार आणि सुनील शेट्टी या वरून तीन अ‍ॅक्शन-बॉईजही जलवा दाखवत होते.

अशा स्थितीत पडद्यावर स्पष्टपणे दिसणारा वयाचा प्रभाव अमिताभ यांच्या अभिमानावर झाकून टाकत होता, जी त्यांची सिग्नेचर स्टाईल होती. दरम्यान, ‘बडे मियाँ छोटे मियाँ’ आणि ‘मेजर साहब’ नक्कीच चालले, पण ‘लाल बादशाह’, ‘सूर्यवंशम’ आणि इतर चित्रपट फ्लॉप झाले. फ्रेंच दाढी ठेवणारे अमिताभ जुलै 2000 मध्ये टीव्हीवर दिसले. एका अतिशय लोकप्रिय ब्रिटीश गेम शोची ही भारतीय आवृत्ती होती, ज्यामध्ये 4 पर्यायांसह प्रश्न विचारण्यात आले होते आणि योग्य उत्तरे बक्षीस जिंकतील. शीर्ष बक्षीस 1 कोटी रुपये होते आणि शोचे नाव होते ‘कौन बनेगा करोडपती?’ बच्चनचे प्रेक्षक नव्या अवतारात परतण्यासाठी सज्ज झाले होते.

6. मोहब्बतें

1998 मध्ये आलेला ‘मेजर साहब’ ही अमिताभ यांच्या भूगोलातील बदलाची नांदी मानता येईल. तो पडद्यावरचा यंग स्टार अजय देवगणचा वरिष्ठ अधिकारीच नव्हता तर जवळपास वडिलांच्या भूमिकेत होता. हा बदल पूर्णपणे पडद्यावर घेत तो 2000 साली प्रदर्शित झालेल्या ‘मोहब्बतें’मध्ये शाहरुख खानच्या आधीच्या पिढीच्या भूमिकेत होता.पुन्हा एकदा, लोकांना नारायण शंकरच्या पात्रात अमिताभ बच्चन दिसले आणि या पात्राने सर्वांची मने जिंकली.

7. ब्लॅक

चित्रपटसृष्टीत एक समस्या आहे, लोक एका प्रकारच्या भूमिकेत अभिनेत्यांचा विचार करू लागतात. ‘मोहब्बतें’ नंतर ‘कांटे’, ‘आँखे’ आणि ‘खाकी’ सारखे निवडक प्रोजेक्ट्स सोडून बच्चन कमी-अधिक प्रमाणात वडील-भावाच्या भूमिकेत दिसले. आता ती सहाय्यक भूमिका, कथा निवेदक इत्यादी कामे करत होते. संजय लीला भन्साळी यांनी 2005 मध्ये ही मालिका तोडली. यावेळी अमिताभ यांच्या कामाची वेगळी चर्चा झाली. वय नाही तर टॅलेंट मॅटर करतं असं लोक म्हणू लागले.

1990 मध्ये ‘अग्निपथ’साठी ‘सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा’ राष्ट्रीय पुरस्कार मिळालेल्या बच्चन यांना भन्साळींच्या ‘ब्लॅक’ चित्रपटासाठी 15 वर्षांनंतर दुसरा राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला. त्यांचा दबदबा हिट चित्रपटांतून परतायला लागला होता आणि इथून तो पुन्हा शिखरासारखा मजबूत झाला.

8.पिकू

वयोमानानुसार बच्चन थोडे थकलेत असे जेव्हा लोकांना वाटले तेव्हा अमिताभसोबत ‘शू बाइट’ हा बॉक्सिंग चित्रपट बनवणाऱ्या शूजित सरकारने पुन्हा आपल्या आतल्या अभिनेत्याला आणि इरफान खान, दीपिका पदुकोणला आव्हान दिले. पिकू’. यावेळी बच्चन साहेबांच्या पात्राचे नाव पुन्हा तेच होते, जे ४६ वर्षांपूर्वी ‘आनंद’मध्ये पाहायला मिळाले होते , भास्कर बॅनर्जी. 2015 मध्ये ‘पिकू’ पाहून समीक्षकांनी ‘महानायक’ला पुन्हा सलाम केला आणि त्याला पुन्हा एकदा ‘सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्या’चा राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला.

सन 2000 मध्ये, जेव्हा लोक त्यांची कारकीर्द ‘ओव्हर’ झाल्याबद्दल बोलू लागले, तेव्हापासून 3 राष्ट्रीय पुरस्कार जिंकलेले अमिताभ बच्चन ‘कौन बनेगा करोडपती’च्या 14 व्या सीझनसह टीव्हीवर उपस्थित आहेत. ते 2022 च्या सर्वात मोठ्या बॉलीवूड चित्रपट ‘ब्रह्मास्त्र’ मध्ये एका महत्त्वाच्या भूमिकेत दिसले आणि सध्या ते ‘गुड बाय’ या चित्रपटातून थिएटरमध्ये दिसत आहे, जो रश्मिका मंदान्नाचा पहिला बॉलिवूड चित्रपट आहे. त्यांचा ‘उंचाई’ हा चित्रपट वर्षाच्या शेवटी प्रदर्शित होणार आहे आणि 2023 मध्ये प्रभास, दीपिका पदुकोणसोबत ‘प्रोजेक्ट के’ या मोठ्या चित्रपटातही त्याची मोठी भूमिका आहे. आज जेव्हा बच्चन साहेब 80 वर्षांचे होत आहेत, तेव्हा त्यांच्या यशाचा काफिला या टर्निंग पॉईंट्समधून पुढे जात आहे.