Explainer : आदित्य ठाकरे-तेजस्वी यादव आताच का भेटले? भेटीमागचं नेमकं कारण काय?

लालू यादव यांचा विशेष उल्लेख यासाठीच की, आदित्य ठाकरे यांचे आजोबा बाळासाहेब ठाकरे यांनी लालू यादव यांच्याबद्दल काय मत आहे हे अनेकवेळा व्यक्त केले होते. खुद्द लालू यादव यांनीही बाळासाहेबांवर तिखट प्रतिक्रिया देण्यात मागे हटले नाही. हा इतिहास पाहता भाजप आणि त्यांच्या चुलत्यांचा पक्ष मनसे या भेटीबाबत लोकांसमोर काय मत मांडतील याची आदित्यला खात्री होती, पण असे असतानाही त्यांनी ही भेट घेतली.

याची सुरुवातही काही वर्षांपूर्वी झाली होती. दोन्ही समवयस्क नेते एकमेकांच्या संपर्कात होते. पण समोरासमोर भेटू शकले नाही. यावेळी त्यांनी एकत्र राजकीय वक्तव्य केले आहे. राजकीय कम्फर्ट झोनमधून बाहेर पडण्यासाठी ही भेट का आहे, हे समजून घेणे गरजेचे आहे. पण त्याआधी बाळासाहेब, लालू यादव आणि महाराष्ट्र-बिहार यांच्यातील रंजक राजकीय संबंध समजून घ्यावे लागतील.

बिहारमध्ये मराठीवादी म्हणजेच शिवसेना आणि महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना यांची प्रतिमा ही बिहारी विरोधी, उत्तर भारतीय विरोधी आहे. दोन्ही पक्ष ठाकरे घराणे चालवतात. त्यामुळे ठाकरे कुटुंबाला बिहारी आणि उत्तर भारतीय विरोधी मानणे आवश्यक आहे. राज ठाकरेंच्या मनसेकडे पाहिले तर २००६ मध्ये स्थापन झाल्यापासूनच त्यांनी उत्तर भारतीयांना लक्ष्य करण्यास सुरुवात केलं होतं. मुंबई आणि आजूबाजूच्या भागातील उत्तर भारतीय मतदारांचा वाढता प्रभाव लक्षात घेऊन राज ठाकरे मराठी भाषिकांची व्होटबँक गोळा करण्यासाठी पुन्हा एकदा राजकीय मैदान शोधत होते, पण जेव्हा शिवसेनेचा म्हणजे बाळासाहेब आणि उद्धव ठाकरेंच्या शिवसेनेचा प्रश्न येतो तेव्हा त्यांनी कधीच उत्तर भारतीयांविरुद्ध तीव्र आंदोलन केले नाही.

शिवसेना हिंदुत्वाच्या रंगात रंगली असताना

शिवसेनेच्या सुरुवातीच्या काळात बाळासाहेब आणि शिवसेनेचे लक्ष्य दक्षिण भारतीयांवर होते. 1990 नंतरही, आपली प्रतिमा पूर्णपणे हिंदुत्वाच्या रंगात रंगवल्यानंतर, शिवसेनेने अमराठी भाषिक लोकांमध्ये म्हणजे गुजराती, बिहारी आणि उत्तर प्रदेशातील मुंबईत स्थायिक झालेल्या लोकांमध्ये हिंदुत्वाच्या सहाय्याने आपले मताधिक्य पसरवण्याचा प्रयत्न सुरू केला होता. म्हणूनच मराठीत सामना हा वर्तमानपत्र सुरू केल्यानंतर काही वर्षांनी हिंदीतही ‘दोपोहर का सामना’ सुरू झाला. ‘दोपोहर का सामना’चे बिहारी संपादक संजय निरुपम यांना मराठी सामनाचे संजय राऊत यांच्याआधीच राज्यसभेवर पाठवण्यात आले होते.

उद्धव यांनी मी मुंबईकर मोहिमेला सुरुवात केली

‘मी मुंबईकर’ या अभियानाची सुरुवात उद्धव ठाकरेंनी पक्षाचे कार्यप्रमुख झाल्यानंतर ‘मुंबईकर पिढ्यानपिढ्या मुंबईत राहतात’ असा नारा देत ‘मी मुंबईकर’ मोहिमेला सुरुवात केली. बाळासाहेब आणि लालू यादव यांच्यातील संघर्ष हा मराठी विरुद्ध बिहारी यापेक्षा हिंदुत्वाचा होता. लालू यादव आणि मुलायमसिंह यादव हे त्या काळात अल्पसंख्याक समाजाचे मसिहा म्हणून उदयास आले होते. बिहार आणि उत्तर प्रदेशात मुस्लिम यादवी समीकरण हिंदुत्वावर जड जात होतं. त्यामुळे आपली हिंदुत्वाची प्रतिमा रूजवण्यासाठी बाळासाहेबांचे टार्गेट दोन्ही यादव नेत्यांवर होते.

राज ठाकरेंच्या निशाण्यावर उत्तर भारतीय

तर दुसरीकडे शिवसेनेत दोन्ही ठाकरे बंधूंमध्ये अंतर्गत कलह सुरू झाला. उद्धव ठाकरेंच्या मी मुंबईकर या मोहिमेला धक्का पोहोचवण्यासाठी भारतीय विद्यार्थी सेनेचे प्रमुख असलेल्या राज ठाकरे यांच्या समर्थकांनी रेल्वे भरती परीक्षा देण्यासाठी उत्तर भारतातून मुंबईत आलेल्या विद्यार्थ्यांना मारहाण केली. शिवसेनेसारख्या मराठी पक्षातील मी मुंबईकर मोहिमेला हा मोठा धक्का होता आणि त्यानंतर मनसे स्थापन केल्यानंतर राज ठाकरेंच्या उत्तर भारतीयांवरच्या हल्ल्यांना अधिकच धार आली.मराठी व्होट बँक गमावण्याच्या भीतीपोटी शिवसेना आणि उद्धव ठाकरे यांना ही राजकीय रिचआऊट संपवावी लागली.

आता महाराष्ट्रात हिंदुत्वाचे आणखी तीन दावेदार

आदित्य ठाकरे यांच्यावर हे राजकीय ओझे नाही. त्यांना माहीत आहे की आता महाराष्ट्रात हिंदुत्वाचे आणखी तीन दावेदार आहेत, त्यात भाजप आघाडीवर आहे. त्यांच्यापासून फारकत घेऊन शिंदे बाहेर पडले असून आता राज ठाकरेही हिंदू जननायक बनू पाहत आहेत. अशा स्थितीत शिवसेनेला आपली पारंपरिक व्होटबँक फार काळ टिकवून ठेवणे अवघड आहे. मुंबई आणि आजूबाजूला राहणाऱ्या तरुण पिढीला बाळासाहेब आणि त्यावेळचे त्यांचे राजकारण समजण्यापलीकडचे आहे.

अनेक वर्षांपूर्वी चुकलेला असा कार्यक्रम शिवसेनेच्या नव्या पिढीला घ्यायचा आहे. मराठी मतांच्या राजकारणाच्या कम्फर्ट झोनमधून बाहेर पडून बाळासाहेब ठाकरे यांनी त्याकाळी अस्पृश्य समजले जाणारे आक्रमक हिंदुत्ववादी धार्मिक राजकारण स्वीकारले, ज्याचा त्यांना राजकीय फायदा झाला. त्याचप्रमाणे आदित्य पूर्णपणे विरुद्ध राजकारण स्वीकारण्याचा प्रयत्न करत आहे. बीएमसी निवडणुकीत भाजप, मनसे आणि शिंदे गटाच्या रूपाने हिंदुत्वाच्या नावाखाली प्रबळ विरोधक उभे राहतील, तेव्हा या नव्या राजकीय मित्रपक्षांचा काही प्रमाणात उपयोग होऊ शकतो.

बाळासाहेब महाराष्ट्राबाहेर गेले नाहीत

बाळासाहेबांनी हिंदुत्वाचे राजकारण केले असेल, पण ते महाराष्ट्राबाहेर क्वचितच गेले. इतकेच नव्हे तर वर्षानुवर्षे भाजपशी युती असताना ठाकरे कुटुंब शरद पवार आणि महाराष्ट्रातील निवडक काँग्रेसजन वगळता उर्वरित राजकीय मंडळींपासून दूर राहिले. 2019 मध्ये महाविकास आघाडीचा वापर होत असताना काँग्रेसच्या नव्या नेत्यांशी आपला संपर्क नसल्याचे त्यांच्या लक्षात आले.

राष्ट्रवादीच्या माध्यमातून काँग्रेसशी चर्चा होत असे

अनेक दिवस शरद पवार किंवा राष्ट्रवादीच्या माध्यमातून त्यांची काँग्रेससोबत चर्चा सुरू होती. अशा परिस्थितीत आता जुना मित्रही उरला नसताना आता राजकीय वर्तुळात बैठका वाढवाव्या लागणार आहेत. ही बाबही त्यांनी समजून घेतली.राजकारणात संकट आल्यास विरोधी पक्षातील इतर नेत्यांशी थेट चर्चा व्हायला हवी, हा विचारही या बैठकांमागे आहे. यामुळेच आदित्य सर्व विरोधाला न जुमानता राहुल गांधींसोबत भारत जोडो यात्रेत दिसले आणि राजकीय विचारधारा न मिळाल्याने विचारधारेच्या पलीकडे असलेल्या अशा मुद्द्यांवर राजकारण करण्यास विरोध करणाऱ्या नेत्यांशी आणि पक्षांशी चर्चा सुरू केली.

केंद्रात काँग्रेसचा पराभव करणे अशक्य वाटत असताना लोहिया यांनी बिगर काँग्रेसवादाचा नारा देत विविध विचारसरणीच्या पक्षांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न केला होता. तेव्हाही महाराष्ट्रातून मधु लिमये, जॉर्ज फर्नांडिससारखे नेते बिहारमध्ये पोहोचले होते. आज काँग्रेसच्या जागी भाजप आहे आणि बिगरभाजपवादाचा नारा बुलंद करण्याचे प्रयत्न सुरू आहे. यावेळी आदित्य ठाकरे यांनी महाराष्ट्रातून बिहारमध्ये जाऊन पुढाकार घेतला आहे.