सदानंद वसंत दाते हे भारतीय पोलीस सेवेतील (IPS) 1991 च्या तुकडीचे महाराष्ट्र कॅडरचे वरिष्ठ अधिकारी आहेत. सध्या ते राष्ट्रीय तपास यंत्रणेचे (NIA) महासंचालक म्हणून कार्यरत असून, त्यांनी आपल्या प्रदीर्घ कारकीर्दीत अनेक महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्या यशस्वीपणे पार पाडल्या आहेत. त्यांनी आतापर्यंत अनेक हाय-प्रोफाइल केसेस हाताळल्या आहेत. त्यांच्या कर्तव्यनिष्ठा, धैर्य आणि सचोटीमुळे ते देशातील सर्वात आदरणीय पोलीस अधिकाऱ्यांपैकी एक मानले जातात. जाणून घेऊया त्यांच्या कारकीर्दीविषयी सविस्तरपणे.

हे ही वाचा>>  26/11 हल्ल्यातील आजवरची सर्वात मोठी बातमी, कसाबनंतर आणखी एक आरोपी आता..

वैयक्तिक जीवन आणि शिक्षण

जन्म: 14 डिसेंबर 1966, पुणे, महाराष्ट्र.

शिक्षण: सदानंद दाते यांनी पुणे विद्यापीठातून वाणिज्य शाखेत पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केलं आहे. त्यांनी याच विद्यापीठातून अर्थशास्त्र विषयात पीएच.डी. मिळवली आहे. याशिवाय, ते इन्स्टिट्यूट ऑफ कॉस्ट अकाउंटंट्स ऑफ इंडियाचे पात्र कॉस्ट आणि मॅनेजमेंट अकाउंटंट आहेत. 1990 साली ते UPSC परीक्षा उत्तीर्ण झाले आणि भारतीय पोलीस सेवेत (IPS) दाखल झाले.

विशेष प्रशिक्षण: दाते यांनी हंफ्री फेलोशिप कार्यक्रमांतर्गत अमेरिकेतील मिनेसोटा विद्यापीठात प्रशिक्षण घेतलं, जिथे त्यांनी संघटित गुन्ह्यांवर नियंत्रण ठेवण्याच्या पैलूंचा अभ्यास केला.

सदानंद दातेंची कारकीर्द 

सदानंद दाते यांनी आपल्या 30 वर्षांहून अधिक काळाच्या कारकीर्दीत केंद्र आणि राज्य सरकारच्या विविध महत्त्वपूर्ण पदांवर काम केलं आहे.

महाराष्ट्र पोलीस दल:

मुंबई क्राइम ब्रांच (संयुक्त आयुक्त): त्यांनी मुंबईत गुन्हे शाखेत संयुक्त आयुक्त म्हणून काम केलं, जिथे त्यांनी अनेक जटिल प्रकरणांचा तपास केला.

महाराष्ट्र ATS प्रमुख (2021-2024): महाराष्ट्र दहशतवादविरोधी पथकाचे (ATS) प्रमुख म्हणून त्यांनी अनेक हाय-प्रोफाइल प्रकरणांचा तपास केला. यामध्ये पुण्यातील DRDO शास्त्रज्ञ प्रदीप कुरुलकर यांच्यावरील हेरगिरीच्या आरोपाची चौकशी आणि ISI शी संबंधित अनेक दहशतवाद्यांच्या अटकेचा समावेश आहे.

मीरा-भाईंदर, वसई-विरार पोलीस आयुक्त (2020): नव्याने स्थापन झालेल्या या आयुक्तालयाचे पहिले आयुक्त म्हणून त्यांनी गुन्हेगारी नियंत्रणासाठी प्रभावी पावलं उचलली.

हे ही वाचा>>  26/11 हल्ला : ‘मुंबईत दहशतवादी पाठवणाऱ्यांना मोठी किंमत चुकवावी लागेल’

केंद्र सरकार:

केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरो (CBI): त्यांनी CBI मध्ये उपमहानिरीक्षक म्हणून काम केलं, जिथे त्यांनी राष्ट्रीय स्तरावरील महत्त्वाच्या प्रकरणांचा तपास केला.

केंद्रीय राखीव पोलीस दल (CRPF): CRPF मध्ये महानिरीक्षक (ऑपरेशन्स) म्हणून त्यांनी नक्षलवादविरोधी मोहिमांमध्ये योगदान दिलं.

राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA): मार्च 2024 पासून ते NIA चे महासंचालक म्हणून कार्यरत आहेत. या पदावर त्यांनी दहशतवादविरोधी तपासाला नवी दिशा दिली आहे.

26/11 मुंबई हल्ल्यात थेट भिडलेले कसाबला!

सदानंद दाते यांचं नाव 26 नोव्हेंबर 2008 च्या मुंबई दहशतवादी हल्ल्याशी अविभाज्यपणे जोडलं गेलं आहे. जेव्हा मुंबईवर अत्यंत भयंकर असा दहशतवादी हल्ला झाला होता त्यावेळी सदानंद दाते हे मुंबई क्राइम ब्रांचमध्ये संयुक्त आयुक्त होते. 

जेव्हा पाकिस्तानी दहशतवादी अजमल कसाब आणि अबू इस्माइल यांनी मुंबईच्या सीएसटी रेल्वे स्थानकावर हल्ला करून जवळच असलेल्या कामा रुग्णालयाला लक्ष्य केलं होतं तेव्हा सदानंद दाते यांनी अत्यंत तुटपुंज्या पोलीस कर्मचाऱ्यासह दोन्ही दहशतवाद्यांना तब्बल तासभर रोखून धरलं होतं.  

त्यांनी कामा रुग्णालयाजवळ दहशतवाद्यांशी थेट सामना केला होता. एका छोट्या पथकासह सामान्य नागरिक, विशेषतः महिला आणि मुलांना वाचवण्यासाठी आपल्या जीवाची पर्वा न करता दहशतवाद्यांशी लढा दिलेला. या चकमकीत ते गंभीर जखमी झाले होते. कसाब आणि इस्माइल यांनी फेकलेल्या हँड ग्रेनेडमुळे ते जायबंदी झाले होते. ग्रेनेडचे काही तुकडे त्यांच्या डोळ्यातही घुसले होते. मात्र, त्या क्षणी त्यांनी ज्या पद्धतीने दहशतवाद्यांशी लढा दिला होता आणि जे धैर्य दाखवलं होतं त्यामुळे कामा रुग्णालयातील शेकडो निष्पापांचे प्राण वाचले होते.

त्यांच्या याच अतुलनीय शौर्यासाठी त्यांना 2008 साली राष्ट्रपती पोलीस पदक प्रदान करण्यात आलं होतं. 

तहव्वूर राणाला भारतात परत आणण्यात सदानंद दातेंचा मोठा हात

26/11 हल्ल्यातील प्रमुख सूत्रधार तहव्वूर राणाला भारतात परत आणण्याची प्रक्रिया गेल्या अनेक वर्षांपासून सुरू होती. अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयाने एप्रिल 2025 मध्ये राणाच्या प्रत्यार्पणाला स्थगिती देण्याची याचिका फेटाळल्यानंतर त्याला भारतात आणण्यात यश आले. राणाला विशेष विमानाने दिल्लीत आणले गेले, जिथे NIA ने त्याला ताब्यात घेतले.

सदानंद दाते यांनी NIA प्रमुख म्हणून राणाच्या प्रत्यार्पण प्रक्रियेत आणि त्याच्या चौकशीत मोलाची भूमिका बजावली आहे. त्यांनी राणाला भारतात आणण्यासाठी आणि त्याच्याविरुद्ध कायदेशीर कारवाईसाठी महत्त्वपूर्ण पावले उचलली.

सदानंद दातेंची वैशिष्ट्यपूर्ण कामगिरी

सचोटी आणि कर्तव्यनिष्ठा: दाते यांना अत्यंत प्रामाणिक आणि निष्पक्ष अधिकारी म्हणून ओळखलं जातं. त्यांनी कोणत्याही राजकीय दबावाला बळी न पडता आपलं कर्तव्य बजावलं आहे.

दहशतवादविरोधी तपास: ATS आणि NIA मध्ये त्यांनी दहशतवादविरोधी तपासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिलं आहे. त्यांनी अनेक दहशतवादी कट उधळले आणि देशाच्या सुरक्षेला बळकटी दिली आहे.

आर्थिक गुन्ह्यांचा तपास: त्यांच्या वाणिज्य आणि कॉस्ट अकाउंटिंगच्या ज्ञानामुळे त्यांनी आर्थिक गुन्ह्यांचा तपास देखील प्रभावीपणे केला आहे.

सदानंद दाते यांच्या कारकीर्दीत त्यांना अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला. दहशतवादविरोधी तपासात त्यांनी अनेकदा राजकीय आणि सामाजिक दबावांचा सामना केला, परंतु त्यांनी नेहमीच कायद्याच्या चौकटीत राहून आपलं काम केलं. त्यांच्या कठोर आणि निष्पक्ष धोरणांमुळे काही वेळा त्यांच्यावर टीकाही झाली, परंतु त्यांनी आपली सचोटी कायम राखली आहे.

सदानंद दाते: NIA चे महासंचालक

मार्च 2024 मध्ये सदानंद दाते यांची NIA च्या महासंचालकपदी नियुक्ती झाली. या पदावर त्यांनी दहशतवादी कारवायांविरुद्ध कठोर पावलं उचलली आहेत. त्यांच्या नेतृत्वाखाली NIA ने अनेक दहशतवादी कट उधळले आणि देशांतर्गत तसंच आंतरराष्ट्रीय दहशतवाद्यांविरुद्ध प्रभावी कारवाया केल्या. त्यांचा कार्यकाळ 31 डिसेंबर 2026 पर्यंत आहे.

वैयक्तिक जीवन आणि व्यक्तिमत्त्व

सदानंद दाते हे मितभाषी आणि कर्तव्यदक्ष व्यक्तिमत्त्वासाठी ओळखले जातात. त्यांचं वैयक्तिक जीवन अतिशय साधं आहे, आणि ते आपल्या कामावर पूर्णपणे लक्ष केंद्रित करतात. त्यांच्या सहकाऱ्यांनुसार, ते आपल्या पथकाला प्रेरणा देणारे लीडर आहेत आणि कठीण परिस्थितीतही शांत राहून योग्य निर्णय घेतात.