विरोधकांची ‘इंडिया’ आघाडी तुटण्याचा धोका? समजून घ्या 5 संकेतांचे अर्थ

1) 2019 ची पुनरावृत्ती होण्याची विरोधकांना भीती?

इंडिया आघाडीच्या विघटनाबाबत निर्माण झालेल्या भीतीमागे विरोधी ऐक्याचा इतिहास, हे एक मोठे कारण आहे. 2019 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीपूर्वी असे प्रयत्न झाले होते, पण ते शक्य झाले नाही. तेलुगू देसम पक्षाचे सुप्रीमो चंद्राबाबू नायडू आणि बीआरएस नेते केसीआर यांनी विरोधकांना मोदी सरकारच्या विरोधात एकजुटीने निवडणूक लढवण्याचा आटोकाट प्रयत्न केला होता. मात्र, त्यावेळची परिस्थिती आणि आजचे राजकारण खूप बदलले आहे.

हेही वाचा >> Fact Check: लंडनमधील ‘ती वाघनखं’ खरंच शिवाजी महाराजांनी वापरलेली, काय आहे सत्य?

यावेळी विरोधकांना एकत्र करण्याचा प्रयत्न करणारे दक्षिणेचे दोन्ही सिंह शांत झाले आहेत. राजकीय वातावरणाची नाडी जाणण्यात माहीर असलेले नितीश कुमार यांनी त्यांची जागा घेतली आहे. ज्यांच्यावर खुद्द त्यांचा खास मित्र राष्ट्रीय जनता दल (RJD) देखील विश्वास ठेवत नाही. नितीश कुमार यांना विरोधकांसोबत राहण्याबाबत दररोज विधाने करावी लागतात.

2) नितीश कुमारांवर भाजपमध्ये येण्यासाठी दबाव वाढतोय?

इंडिया अलायन्सची स्थापना झाल्यापासून नितीश कुमार यांच्याबद्दल अनेक तर्कवितर्क लावले जात आहेत. कधी नितीश कुमार संयोजक बनण्याबाबत लालू प्रसादांच्या वक्तव्यामुळे, तर कधी नितीश कुमार यांनी जी-20 परिषदेत पीएम मोदींना दिलेला पाठिंबा आदींमुळे त्यांच्याबद्दल विविध तर्कवितर्क लावले जात आहेत.

बुधवारी दोन घडामोडींनी राजकीय चर्चेला आणखी गती दिली. राष्ट्रीय लोक जनता दल (आरएलजेपी) प्रमुख उपेंद्र कुशवाह म्हणाले की, जेडीयूमध्ये फूट पडणार आहे. जरी ते एकत्र तुटले नाही, तरी ते वेगवेगळ्या टप्प्यात गट होऊ शकते, परंतु ते तुटणे निश्चित आहे.

हेही वाचा >> Bihar Caste Census : बिहारमध्ये 63% ओबीसी, 15.2% ओपन; जात जनगणनेतील 10 मुद्दे

काही वेळानंतर जेडीयूचे मोठे नेते रणवीर नंदन यांचा राजीनामा आला. ते म्हणाले की, देशाच्या हितासाठी नितीश कुमार आणि पंतप्रधान मोदींनी एकत्र काम करावे अशी त्यांची इच्छा आहे. मात्र, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी एकत्र यावे, असे रणवीर नंदन यापूर्वीपासून म्हणत आहेत.

किंबहुना, महाआघाडीत सामील झाल्यानंतर जेडीयू नेत्यांमध्ये अंतर्गत असंतोष असल्याच्या बातम्या सातत्याने येत आहेत. त्यामुळेच हिंदुस्थान अवाम पक्षाचे पहिले अध्यक्ष जीतन राम मांझी यांनी पक्ष सोडून एनडीएमध्ये प्रवेश केला. त्यानंतर उपेंद्र कुशवाह हेही एनडीएचा भाग झाले आहेत.

हेही वाचा >> अजित पवार-छगन भुजबळांमध्ये शिंदेंसमोरच ‘जुपंली’; ‘त्या’ बैठकीत काय घडलं?

या आठवड्यात सोमवारी मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी दीनदयाल उपाध्याय यांच्या जयंती कार्यक्रमाला उपस्थित राहून विरोधकांना आश्चर्यचकित केले. त्याचा राजकीय अर्थ शोधायला हवा होता. मात्र, कार्यक्रमाला पोहोचलेल्या नितीश कुमार यांनी एनडीएमध्ये परतण्यास नकार दिला आहे. मात्र प्रकरण तिथपर्यंत पोहोचले पाहिजे तितकेच देवी लाल जयंतीला कार्यक्रम होता पण मुख्यमंत्री तेथे पोहोचलेच नाहीत.

नितीश कुमार यांना पंतप्रधानपदाचे उमेदवार बनवण्याची मागणी जेडीयू पक्षातून सातत्याने होत आहे. काँग्रेसचे अस्वस्थ होणे स्वाभाविक आहे. नितीश कुमार यांच्या नाराजीचे कारण त्यांनी ज्या विरोधी एकजुटीसाठी प्रयत्न केले होते, ते काँग्रेसने पूर्णपणे हायजॅक केल्याचे बोलले जात आहे. त्यामुळेच नितीश कुमार अंतर्गत धोरणात्मक अंतर राखत आहेत.

3) काँग्रेसबद्दल वाढतोय संशय

जरी नितीश कुमार यांनी भारत आघाडीच्या स्थापनेची सुरुवात केली असली, तरी सुरुवातीच्या काळात काँग्रेसलाही या आघाडीबद्दल खूप उत्सुकता दिसली. पण आता हा पक्ष सातत्याने अशा गोष्टी करत आहे की तोच इंडिया आघाडीसाठी खलनायक बनण्याचे काम करत आहे.

सुरुवातीला काँग्रेसने मोठ्या भावाच्या भूमिकेत सर्व त्याग करण्यास तयार असल्याचे संकेत दिले, मात्र आता ते कोणत्याही प्रकारची तडजोड करण्याच्या मनस्थितीत असल्याचे दिसत नाही.

कर्नाटकातील विजयामुळे आणि मध्य प्रदेश आणि राजस्थानमध्ये आपल्या बाजूने आलेले सर्वेक्षण यामुळे काँग्रेस एवढी उत्साहित झाली आहे की, मित्रपक्षांचा विचारच त्यांनी थांबवला आहे. मुंबईतील बैठकीनंतर आघाडीची पुढील बैठक भोपाळमध्ये होणार असल्याचे निश्चित झाले. प्रदेश काँग्रेस नेते कमलनाथ यांच्या सांगण्यावरून भोपाळमधील सभा आणि रॅली पुढे ढकलण्यात आली.

हेही वाचा >> उद्धव ठाकरे म्हणाले, ‘माझी एकच खुर्ची आहे आता ती सुद्धा जाईल..’ : निलम गोऱ्हे

याबाबतची माहितीही इंडिया आघाडीकडून औपचारिकपणे देण्यात आलेली नाही. उदयनिधी यांच्या सनातनच्या वक्तव्यानंतर काँग्रेसमध्ये दुफळी माजल्याचे बोलले जात आहे. मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणुकीपूर्वी पक्षाची प्रतिमा सनातनच्या विरोधकांसारखी होऊ नये असे कमलनाथ यांना वाटत आहे.

काँग्रेसलाही जागावाटपाचा कोणताही निर्णय लवकर घ्यायचा नाही. मध्य प्रदेश आणि राजस्थानमध्ये काँग्रेसने चांगली कामगिरी केली तर ती आपल्या अटींवर सौदेबाजी करण्याच्या स्थितीत असेल, असा यामागचा विचार आहे.

4) आम आदमी पार्टी आणि काँग्रेसचे नाते सर्वश्रुत

आम आदमी पक्षाची सुरुवातीपासूनची कृती अशी होती की, ती इंडिया आघाडीसाठी खलनायक ठरू शकते. पंजाबमधील एका काँग्रेस आमदाराला 8 वर्षांनंतर एका प्रकरणात अटक करणे म्हणजे सरकारने राजकीय सूडापोटी ही अटक केली असा सरळ अर्थ काढला जात आहे. काँग्रेस आमदार सुखपाल सिंह खैरा यांनी बुधवारी रात्री सोशल मीडियावर राज्यसभा खासदार राघव चढ्ढा यांच्या लग्नाच्या अंगठीशी संबंधित एक पोस्ट टाकली. प्रश्न विचारले गेले. खैरा यांनी आप खासदार राघव चढ्ढा यांना त्यांच्या उत्पन्नापेक्षा 10 पट अधिक किमतीची अंगठी कशी दिली, असा प्रश्न विचारला होता. काही तासांनंतर त्यांना अटक करण्यात आली.

पंजाबमधील आम आदमी पक्षाच्या या कृतीचा इंडिया आघाडीवर परिणाम होणार हे नक्की. याआधीही पंजाबच्या आप सरकारने काँग्रेसचे माजी मंत्री भारतभूषण आशु, साधू सिंह धरमसोत, माजी उपमुख्यमंत्री ओपी सोनी, सुंदर शाम अरोरा यांना भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणात तुरुंगात पाठवले आहे.

संगत सिंग गिलजियान, मनप्रीत सिंग बादल, भरत इंदर चहल यांची तयारी सुरू आहे. आमदार सतकर कौर, कुशलदीप सिंग धिल्लन यांना अटक करण्यात आली आहे. सुमारे डझनभर आमदारांविरोधात राज्य सरकार चौकशी करत आहे. पंजाबमधील काँग्रेस नेत्यांनी आम आदमी पक्षासोबत कोणत्याही प्रकारच्या युतीविरोधात हायकमांडला अनेकदा इशारा दिला आहे.

5) ममतांची नाराजी, समाजवादी पक्षाची महत्त्वाकांक्षा आणि डावे

नाराजी असूनही, ममता बॅनर्जींनी जात जनगणना हा मुद्दा बनवण्याबद्दल आपला निषेध नोंदवला आहे. राहुल गांधींनी मुंबईतील सहकाऱ्यांशी न बोलता भारताच्या व्यासपीठावरून अदाणीला केलेला विरोध इ. पश्चिम बंगालमध्ये काँग्रेस नेते अधीर रंजन चौधरी आणि ममता बॅनर्जी यांच्यातील शब्दयुद्ध हे दाखवण्यासाठी पुरेसे आहे की विरोधी पक्ष आपल्या नव्या युतीबाबत गंभीर नाही. ममता बॅनर्जी यांच्या परदेश दौऱ्यावर काँग्रेसच्या एका ज्येष्ठ नेत्याने असा आरोप केल्यानंतरही ऐक्याबद्दल बोलणे हे अतिशय बालिश वाटते.

काँग्रेस शासित राज्य छत्तीसगडमध्ये समाजवादी पक्ष सुमारे 40 जागांवर निवडणूक लढवण्याचा विचार करत आहे. सपाला मध्य प्रदेशातही निवडणूक लढवायची आहे. याचा अर्थ पुढे खूप लढत आहे, हे स्पष्ट आहे. सीपीएमनेही आघाडीसाठी स्थापन केलेल्या समित्या आणि उपसमित्यांपासून दूर राहून संकेत दिले आहेत.